w Otwocku

Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie

logotypy Unia

Rodzinna opieka zastępcza

RODZINNA OPIEKA ZASTĘPCZA - SZANSĄ DLA DZIECKA

 

  1. Dziecko odrzucone i osierocone w rodzinnym środowisku zastępczym.
  2. Budowanie efektywnego systemu wsparcia rodzin zastępczych jako elementu lokalnego systemu pomocy dziecka i rodzinie w kryzysie.
  3. Zastępcze środowisko rodzinne a zaburzenia rozwojowe dzieci odrzuconych i osieroconych.
  4. Granice społecznego i zawodowego rodzicielstwa zastępczego na przykładzie doświadczeń matki zastępczej.
  5. Podsumowanie

"Dziecko odrzucone i osierocone w rodzinnym środowisku zastępczym"

W 2007r. pod opieką Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Otwocku znajdowało się 85 rodzin zastępczych, w tym 1 zawodowa niespokrewniona z dzieckiem rodzina zastępcza o charakterze pogotowia rodzinnego oraz 1 zawodowa niespokrewniona z dzieckiem specjalistyczna rodzina zastępcza (stan na dzień 31.10.2007r.).
Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej rodziny zastępcze dzielą się na spokrewnione, niespokrewnione z dzieckiem, zawodowe niespokrewnione z dzieckiem: wielodzietne, specjalistyczne oraz o charakterze pogotowia rodzinnego.
Umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej następuje na podstawie postanowienia sądu.
Pod opieką naszego Centrum jest 68 rodzin zastępczych spokrewnionych ( tj. dziadkowie, wujkowie, ciotki i rodzeństwa ), 15 rodzin zastępczych niespokrewnionych z dzieckiem oraz 2 zawodowe rodziny zastępcze.
Łącznie w tych rodzinach znalazło opiekę 116 dzieci pozbawionych całkowitej lub częściowej opieki rodzicielskiej (w tym 91 dzieci w rodzinach spokrewnionych, 18 dzieci w rodzinach niespokrewnionych oraz 7 dzieci w zawodowych rodzinach zastępczych).
Najlepszym rozwiązaniem dla dzieci porzuconych i osieroconych jest jak najwcześniejsze znalezienie rodziny zastępczej i uchronienie ich przed opieką instytucjonalną.
W wielu przypadkach rodzice biologiczni dzieci nie chcą lub nie mogą sprawować bezpośredniej opieki z powodu trudnej sytuacji materialnej, finansowej, braku odpowiednich warunków mieszkaniowych oraz zjawisk patologicznych występujących w rodzinie tj. alkoholizm, bezrobocie, narkomania, bezradność w sprawach opiekuńczo- wychowawczych, wyuczonej bezradności. Są to rodziny wielodzietne i dysfunkcyjne nie umiejące poradzić sobie w rozwiązywaniu trudności życiowych.
Dziecko niejednokrotnie w rodzinnym środowisku było zaniedbywane, stosowano wobec niego przemoc fizyczną i psychiczną, było świadkiem kłótni, awantur, pijaństwa. Takie dziecko wymaga opieki, zainteresowania się jego losem oraz co najważniejsze ciepła rodzinnego domu, które nie było mu dane.     Rola rodziców zastępczych jest bardzo trudna. Nie łatwo jest opiekować się dzieckiem z bagażem traumatycznych przeżyć z domu rodzinnego, który pozostawił trwały ślad w psychice dziecka.
Dlatego bardzo ważne jest wczesne zapewnienie dziecku odpowiedniej opieki zastępczej.
Rodziny zastępcze dają dziecku poczucie przynależności, akceptacji, miłości, przygotowują dziecko do pełnienia ról w dorosłym życiu, uczą prawidłowej komunikacji z innymi ludźmi, prawidłowych relacji, okazywania emocji, prawidłowych zachowań i norm społecznych.
Opiekunowie czuwają nad prawidłowym rozwojem dziecka, kształceniem i wychowaniem oraz podtrzymywaniem kontaktów i więzi emocjonalnej z rodzicami i bliskimi mu osobami.
Dlatego bardzo ważne jest wspieranie rodziców zastępczych w sprawowaniu opieki nad przyjętym do rodziny dzieckiem.
Trzeba jednak pamiętać, że dziecko w rodzinie zastępczej ma czasowo zapewnioną opiekę i najdłużej może pozostać pod opieką rodziców zastępczych do czasu ukończenia nauki w szkole w której osiągnęło pełnoletniość.
Dlatego bardzo ważne jest odpowiednie przygotowanie dziecka do pełnienia dorosłych ról, przystosowania do życia w społeczeństwie i usamodzielnienia się.
Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie pomaga i udziela wsparcia rodzinie w rozwiązywaniu problemów życiowych oraz trudności wychowawczych a także gromadzi wszelkie informacje dotyczące dziecka, aby jak najlepiej zdiagnozować jego potrzeby.
Nasze Centrum zajmuje się szeroko pojętą pracą na rzecz dziecka i rodziny.

Podstawowe cele i zadania pracy z dzieckiem i rodziną zastępczą to:

  1. Wszechstronna opieka nad dzieckiem pozbawionym elementarnego oparcia w rodzinie naturalnej ( będącym w kryzysie, osieroconym, porzuconym itp.);
  2. Zapewnienie dziecku jak najwcześniej opieki w prawidłowym środowisku rodzinnym ( tj. pogotowie rodzinne, rodziny zastępcze, rodzinne domy dziecka);
  3. Ochrona dzieci pozbawionych opieki w rodzinie naturalnej przed instytucjonalną formą opieki;
  4. Umożliwienie dziecku realizacji więzi uczuciowych w prawidłowym środowisku rodzinnym;
  5. Ukierunkowanie na możliwie szybki powrót dziecka do rodziny naturalnej, a jeżeli nie jest to możliwe- zapewnienie mu stałej opieki w rodzinie zastępczej lub adopcyjnej;
  6. Praca z rodziną zastępczą mająca na celu skoncentrowania się na potrzebach przyjętego do rodziny dziecka;
  7. Dbanie o prawidłowe relacje między członkami rodziny oraz prawidłowe funkcjonowanie rodziny w środowisku;
  8. Utrzymywanie stałych kontaktów ze wszystkimi członkami rodziny;
  9. Pomoc rodzinom w rozwiązywaniu problemów i konfliktów;
  10. Pomoc w integracji rodziny z jej otoczeniem;
  11. Wspieranie integracji rodziny, wspieranie więzi uczuciowych w rodzinie oraz w utrzymywaniu więzi emocjonalnych dzieci z rodziną naturalną;
  12. Praca z rodziną naturalną dziecka mająca na celu motywowanie rodziców do polepszenia sytuacji rodziny i utrzymywania kontaktów z dzieckiem;
  13. Umożliwienie dziecku powrotu pod opiekę rodziców biologicznych;
  14. Nauczenie dziecka zachowań i norm społecznych poprzez oddziaływania rodziców zastępczych;
  15. Dbanie o prawidłowy rozwój dziecka;

Formy pracy z rodziną zastępczą:

  1. wstępna diagnoza i kwalifikacja;
  2. nawiązywanie kontaktu;
  3. praca socjalna;
  4. grupa wsparcia;
  5. konsultacja wychowawcza;
  6. poradnictwo rodzinne;
  7. szkolenia dla rodzin zastępczych;
  8. współpraca ze specjalistami;
  9. nadzór i wspieranie rodzin zastępczych;

[na początek]

"Budowanie efektywnego systemu wsparcia rodzin zastępczych
jako element lokalnego systemu pomocy dziecku i rodzinie"

Podstawowym środowiskiem funkcjonowania i rozwoju dziecka jest rodzina.
Rodzina jest wartością bezcenną. To właśnie w niej pomiędzy członkami tworzy się swoista więź emocjonalna i uczuciowa, członkowie pełnią różnorodne role społeczne, tworzą model komunikowania się, są dla siebie oparciem w trudnych chwilach.
Rola prawidłowo funkcjonującej rodziny jest ogromna. Wszelkie działania wynikające z polityki państwa powinny być skierowane na wszechstronną pomoc rodzinie w sytuacjach kryzysowych. Gdy nie jest w stanie samodzielnie rozwiązać swoich problemów konieczne jest wsparcie zewnętrzne powołanych do tego instytucji.
Rodzice mają prawo do wychowania dziecka i to właśnie na nich spoczywa główna odpowiedzialność za potomstwo, jego wychowanie oraz stworzenie odpowiedniego standardu życia.
Rola państwa polega na podejmowaniu niezbędnych kroków mających na celu wsparcie i pomoc rodzinie w wypełnianiu tych funkcji.
Zgodnie z art. 18 Konstytucji RP małżeństwo, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką państwa.
W myśl art. 72 Konstytucji każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją. Dziecko pozbawione władzy rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych.
Mając na uwadze dobro dziecka wszelkie działania powinny być podejmowane w szeroko pojętym jego interesie przy założeniu, iż naturalnym środowiskiem dla prawidłowego rozwoju dziecka jest rodzina.
Szczególne prawa do ochrony i pomocy przyznane są dzieciom znajdującym się w sytuacjach przez siebie niezawinionych t.j: dzieciom niepełnosprawnym, pozbawionym czasowo lub na trwałe środowiska rodzinnego, dzieciom bez zabezpieczenia socjalnego.
Obowiązująca zasada pomocniczości oznacza, że państwo wspiera wysiłki rodziny, a nie wyręcza jej w staraniach o zapewnienie godziwego poziomu życia.
Zagwarantowanie pomocy i wsparcia jest szczególnie ważne w sytuacjach niemożliwości zaspokojenia odpowiednich warunków życia i rozwoju dziecka przez rodziców.
Za najważniejsze zadanie prorodzinnego systemu opieki należy uznać pomoc i wsparcie udzielane rodzinom, w szczególności wielodzietnym i wychowującym małe dzieci a także rodzicom samotnie wychowującym dzieci.
Pomoc ta powinna być udzielana w środowisku naturalnym dziecka, najlepiej w rodzinie, zanim problemy będzie bardzo trudno rozwiązać.
Istotnym elementem systemu powinno być wczesne wspieranie rozwoju dziecka poprzez objęcie całej rodziny wielozakresową pomocą zdrowotną, edukacyjną, wychowawczą, psychologiczną, socjalną, prawną.
W sytuacji zagrożeń w rodzinie i środowisku lokalnym pomoc dziecku powinna być oparta o wczesną interwencję oraz środowiskowe formy pomocy i terapii.
W 1999r. została dokonana zasadnicza reforma w systemie opieki nad dzieckiem porzuconym i to jednocześnie w dwóch aspektach.
Po pierwsze po kilkudziesięciu latach rodziny zastępcze przestały być częścią systemu oświaty i zostały włączone w zakres działania systemu pomocy społecznej.
Po drugie sprawy opieki nad dzieckiem przeszły ze szczebla wojewódzkiego na szczebel samorządowy.
W ten sposób rozpoczął się proces tworzenia nowego systemu pomocy dziecku i rodzinie. System ten ma chronić przede wszystkim rodziny naturalne przed rozpadem i koniecznością odbierania im dzieci.
W przypadku konieczności czasowego lub trwałego odseparowania dzieci od rodziny naturalnej alternatywą dla krytykowanych od dawna instytucji opiekuńczo- wychowawczych stały się rodziny zastępcze.
Rodzina zastępcza jest podstawową forma pomocy dzieciom, które z powodu kryzysu w rodzinie muszą przez jakiś czas przebywać poza domem.
Opieką rodzin zastępczych objęte są dzieci pozbawione trwale lub częściowo szans wychowywania się w rodzinie naturalnej. Rodzice tych dzieci nie żyją, nie chcą, nie mogą albo nie potrafią wypełniać swoich obowiązków.
Rodziny zastępcze zapewniają dziecku bieżącą pieczę oraz właściwe warunki wychowania i rozwoju. Kierują się dobrem przyjętego dziecka i poszanowaniem jego praw, zapewniają mu odpowiednie warunki rozwoju i wychowania dostosowane do stanu zdrowia i poziomu rozwoju.
Zdecydowaną większość stanowią rodziny spokrewnione z dzieckiem a tym samym zobowiązane do alimentacji. Opiekując się dziećmi w rodzinach zastępczych jednocześnie otrzymują pomoc pieniężną na częściowe pokrycie kosztów utrzymania swoich podopiecznych.
Stąd polskie rodziny zastępcze to często nieprzygotowane do swojej roli, nie wspierane przez nikogo, za to wspierane finansowo rodziny schorowanych dziadków.
Zadania pomocy dziecku i rodzinie w powiecie wykonywane są przez powiatowe centrum pomocy rodzinie.
Ustawa o pomocy społecznej nałożyła na powiat obowiązek tworzenia i wdrażania programów pomocy dziecku i rodzinie. Programy te stanowią integralną część przyjętej przez powiat strategii rozwiązywania problemów społecznych.
Ważnym elementem polityki społecznej powiatu jest budowanie efektywnego systemu wsparcia rodzin zastępczych.
Formy pozainstytucjonalnej opieki nad dzieckiem tj. rodziny zastępcze, pogotowia rodzinne, rodzinne domy dziecka są niewątpliwie korzystniejsze dla rozwoju dziecka niż formy instytucjonalne tj. domy dziecka.
Rodziny zastępcze powinny być otoczone szczególną opieka i troską ze względu na ważną i odpowiedzialną rolę jako pełnią.
Istotną kwestią jest umożliwienie rodzinom zastępczym dostępu do specjalistycznego poradnictwa w tym: psychologicznego, prawnego.
Ważne jest także tworzenie grup wsparcia dla rodzin zastępczych dzięki którym rodziny zostałyby ukierunkowane na problemy opiekuńczo- wychowawcze z dziećmi a także miałyby możliwość kontaktu z osobami o podobnych doświadczeniach oraz szkolenie rodzin zastępczych mające na celu przygotowanie ich do pełnienia powierzonej im "misji".

[na początek]

"Zastępcze środowisko rodzinne a zaburzenia
rozwojowe dzieci odrzuconych i osieroconych"

Dla prawidłowego rozwoju psychiki dziecka największymi zagrożeniami są biologicznie uwarunkowane uszkodzenia centralnego układu nerwowego i zerwanie bądź nie wytworzenie się więzi emocjonalnej z matką.
Nie zawsze jest tak, że fizyczne przerwanie kontaktu czyli porzucenie dziecka jest powodem zerwania więzi.
Bywa, że na skutek depresji okołoporodowej matka jest niedostępna psychologicznie dla dziecka.
Psychologiczne konsekwencje po stronie dziecka są w obu przypadkach takie same.
Potrzeba więzi emocjonalnej między dzieckiem a matką należy do pierwotnych, wrodzonych potrzeb człowieka.
Noworodek jest całkiem zależny od dorosłych opiekunów, bez nich nie przeżyje. Przychodzi na świat z wrodzona potrzeba przywiązania się do opiekuna.
Na skutek obcowania z matką już w okresie prenatalnym dziecko uczy się swojej mamy, podobnie jak ona uczy się dziecka.
Jeszcze przed narodzeniem dziecko doświadcza pewnych cech matki: charakterystycznego dla niej poziomu i tempa aktywności, dobowego rytmu życia, zna jej głos i bicie serca. W chwili narodzin poznaje zapach matki i jej dotyk.
Także matka już w czasie ciąży poznaje swoje dziecko, jego temperament oraz odpowiedzi na różnego typu bodźce zewnętrzne.
Krótkotrwała separacja z matką nie pozostawia śladów w psychice dziecka. Jeżeli trwa długo a dziecko nie znajduje w otoczeniu substytutu matki, zaczyna gorzej rozwijać się pod względem fizycznym jak i psychicznym, ma problemy z koncentracją uwagi, rozwojem mowy, współdziałaniem z innymi. Brakuje mu bowiem tych fundamentów rozwoju, które dzieci zdobywają we wczesnych interakcjach z matką.
W sytuacji gdy niemożliwe jest budowanie prawidłowych relacji dziecka z matką ważne staje się szybkie przekazanie go do adopcji lub umieszczenie w rodzinie zastępczej.
System opieki instytucjonalnej nie tworzy możliwości nawiązania indywidualnego stałego kontaktu z dorosłym opiekunem oraz uniemożliwia zaspokojenie potrzeby więzi z opiekunem.
Konsekwencją nieprawidłowego funkcjonowania rodziny naturalnej oraz braku zaspokojenia podstawowych potrzeb dziecka jest umieszczenie go w rodzinie zastępczej.
W rodzinie zastępczej umieszczane są dzieci w różnym wieku, z ukształtowanymi cechami, nierzadko wymagające pomocy takich specjalistów jak: psycholog, pedagog, lekarz.
Dlatego rola rodziny zastępczej jest ogromna i wymaga od niej zaangażowania, cierpliwości, zrozumienia problemów i potrzeb dziecka ale także wiedzy w zakresie psychologii rozwojowej.
Rodziny zastępcze, głównie spokrewnione nie są wyposażone w podstawową wiedzę na temat rozwoju dziecka.
W związku z tym istotną rolę odgrywają narzucone przez ustawodawcę szkolenia rodzin zastępczych, dzięki którym rodziny zostają wyposażone w podstawową wiedzę i umiejętności niezbędne w pełnieniu przez nie roli opiekunów zastępczych.
Systematyczna praca z rodziną zastępczą oraz współpraca z różnorodnymi partnerami tj. m.in. poradnia psychologiczno- pedagogiczna, ośrodki zdrowia dają szansę na wczesną diagnozę oraz pomoc i rodzinie.

[na początek]

"Granice społecznego i zawodowego rodzicielstwa zastępczego"

Przyszłością profesjonalnej opieki pozainstytucjonalnej są rodziny zastępcze.
Dlatego wszelkie działania instytucji powołanych do pracy z rodziną i dzieckiem oraz stosunek władz samorządowych do osób zgłaszających gotowość pełnienia roli opiekunów zastępczych powinny być nastawione na współpracę z nimi i traktowanie ich jako potencjalnych partnerów.
Rodziny zastępcze z racji trudnego i odpowiedzialnego zadania jakiego się podjęły zasługują na wsparcie i pomoc a także zrozumienia ze strony społeczeństwa.
Powierza się im dzieci z bolesnymi przeżyciami dlatego muszą się wykazać dużą wiedzą z zakresu psychologii i pedagogiki, troską oraz poświęceniem.
Przykładem tego jest kobieta, która przyjęła do rodziny 2 letnie dziecko. Życie rodziny było już ustabilizowane. Sama opiekowała się dzieckiem prowadząc własną działalność gospodarczą.
Po upływie roku okazało się, że dziecko ma duże opóźnienia w rozwoju, wymaga stałej opieki dorosłych.
Silne przeżycia z okresu prenatalnego oraz pobyt w domu dziecka spowodowały u niego zaburzenia mowy i rozwoju. Dziecko nie potrafiło nawiązywać kontaktów z innymi, nie umiało samo jeść ani sygnalizować potrzeb fizjologicznych i w konsekwencji zostało zaliczone do osób niepełnosprawnych. Rola rodzica zastępczego jest bardzo ważna.
Problemy z jakimi zetknęła się ta kobieta niejednokrotnie wydawały się jej zbyt trudne do pokonania.
Rodzina zastępcza na terenie swojej gminy spotkała się z niezrozumieniem i nie akceptacją dziecka.
Bardzo trudne okazało się znalezienie odpowiedniego przedszkola, gdyż w jedynym przedszkolu integracyjnym na terenie gminy nie otoczono dziecka specjalistyczną i fachową opieką. Zaczęły pojawiać się problemy opiekuńczo- wychowawcze. Dziecko nie mogło odnaleźć się w grupie rówieśniczej, nie otrzymało wsparcia od opiekunek i wychowawczyń. Cały czas były pretensje i skargi skierowane do matki zastępczej z powodu nieumiejętności przystosowania się i odnalezienia dziecka w środowisku.
Po upływie kilku miesięcy kobieta zmuszona była przenieść dziecko do specjalnego przedszkola dla dzieci upośledzonych. Nie spełniało to jednak jej oczekiwań i wręcz opóźniało rozwój dziecka.
Kierując się dobrem dziecka zrezygnowała z prowadzenia działalności gospodarczej i poświęciła mu cały swój czas.
Dziecko wymaga indywidualnego nauczania, rozwijania zainteresowań, spokoju i co najważniejsze zrozumienia.
Wszystko to uzyskało od czasu kiedy znajduje się pod stałą opieką rodzica zastępczego. Umie mówić, maluje, bawi się zabawkami czego wcześniej nie robiło, lubi słuchać bajek, interesuje się wszystkim co go otacza.
Wcześniej występowały częste napady agresji skierowanej na otoczenie oraz autoagresja. Dziecko bało się ludzi, nie chciało rozstawać się z opiekunem, gdyż traciło przez to poczucie bezpieczeństwa.
Rodzina zastępcza w tym przypadku to jedyny sposób zapewnienia dziecku odpowiedniej opieki. To ona daje mu chęć życia i rozwijania się.
I chociaż nieraz stanie przed nią trudny wybór to miłość do tego dziecka wszystko przezwycięży.
Bardzo duża część rodzin to rodziny spokrewnione z dzieckiem, którym łatwiej dotrzeć do przyczyn zachowania się dziecka i podjąć odpowiednie działania naprawcze. Niejednokrotnie zdarza się tak, że dzieci w tych rodzinach wymagają większego wsparcia i pomocy.
Rodziny zastępcze niespokrewnione z dzieckiem pełnią funkcję z wyboru życiowego lub zawodowego jak we wcześniejszym przykładzie.
Nie zawsze jednak rodziny zastępcze mogą sprostać powierzonemu zadaniu.
Dlatego bardzo ważne jest odbycie przez nich szkolenia, które określi predyspozycje i możliwości do pełnienia tej roli.
Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Otwocku prowadzi kampanię lokalną pn. "Rodzina zastępcza- szansa dla dziecka" promującą ideę rodzicielstwa zastępczego.
Szkoli także kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej programem PRIDE- Rodzinna Opieka Zastępcza/ Adopcja.
Działania podejmowane przez PCPR w Otwocku mają na celu stworzenie systemu rodzinnej opieki zastępczej w powiecie otwockim przy jednoczesnej interdyscyplinarnej pracy z rodziną biologiczną.
Rodziny zastępcze powinny stanowić trzon systemu opieki nad dzieckiem i rodziną na terenie powiatu.

[na początek]

Podsumowanie

Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Otwocku zajmuje się propagowaniem informacji i wiedzy na temat rodzinnej opieki zastępczej wśród społeczeństwa, dąży do stworzenia pozytywnego obrazu rodzin zastępczych a także do współpracy między różnymi instytucjami działającymi na rzecz dziecka i rodziny.
Dzień 30 maja został ustanowiony Dniem Rodzicielstwa Zastępczego.
Osoby poświęcające się idei rodzicielstwa zastępczego zasługują na szacunek, wsparcie i zrozumienie. Propagowanie rodzicielstwa zastępczego jest alternatywą przed umieszczeniem dziecka w placówce opiekuńczo- wychowawczej.
W planach mamy utworzenie Powiatowego Ośrodka Adopcyjno- Opiekuńczego.
Głównymi jego celami będzie tworzenie banku danych o kandydatach wyrażających gotowość do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, gromadzenie informacji o dzieciach oczekujących na umieszczenie w rodzinie zastępczej oraz szkolenie rodzin zastępczych.
Rodzicielstwo zastępcze jest wyzwaniem dla tych, którzy dobro dziecka traktują jako najwyższą wartość.

[na początek]

 

baner unia